Gaatjes herkennen & voorkomen

11 december 2025

Wat is een beginnend gaatje?

Een beginnend gaatje (cariës in het vroege stadium) ontstaat wanneer het glazuur door zuren wordt aangetast. Dit gebeurt door bacteriën in tandplak. In deze fase voelt het meestal nog niet pijnlijk aan, maar er is wel al schade zichtbaar aan het oppervlak.

Wanneer je vroeg ingrijpt, kan dit stadium nog herstellen.

Hoe herken je een beginnend gaatje?

Een beginnend gaatje is vaak subtiel. Let op de volgende signalen:

een witte, matte of krijtachtige plek op de tand
een lichte bruine verkleuring
gevoeligheid bij koud, warm of zoet
een ruw of korrelig plekje dat nieuw is
kleine verkleuring in groefjes van kiezen

Twijfel je? Laat het controleren. Veel schade is met het blote oog lastig te zien.

Hoe ziet een gaatje eruit in een kies?

Kiezen hebben van nature diepe groeven en putjes waar tandplak gemakkelijk blijft zitten. Hierdoor ontstaat een beginnend gaatje vaak op plekken die lastig schoon te houden zijn. Je kunt een gaatje in een kies herkennen aan een witte, doffe plek op het oppervlak, een klein bruin puntje of een groef die donkerder is dan de rest van de kies. Soms zie je ook een lichte schaduw onder het glazuur, wat erop wijst dat er onderliggend tandbederf ontstaat. Doordat deze groeven dieper liggen en minder zichtbaar zijn tijdens het dagelijks poetsen, blijft beginnende cariës in kiezen vaak langere tijd onopgemerkt.

Hoe ziet een gaatje eruit in een voortand?

In voortanden ziet een beginnend gaatje er vaak anders uit dan in kiezen. Omdat het glazuur op deze tanden gladder is, vallen veranderingen sneller op. Een beginnende cariësplek toont zich meestal als een matte, witte verkleuring bij de tandvleesrand of als een kleine transparante of lichtbruine verkleuring op het tandoppervlak. Soms ontstaat er een subtiele beschadiging of verkleuring langs de rand van de tand. Vooral bij jongeren die een beugel dragen of gedragen hebben, komen deze vroege signalen regelmatig voor, omdat plaque zich sneller hecht rondom brackets en lijmresten.

Hoe voelt een beginnend gaatje?

Je voelt een beginnend gaatje niet altijd. Als er wel klachten zijn, herken je ze vaak als:

korte pijnscheut bij koud, warm of zoet
lichte gevoeligheid bij kauwen
gevoeligheid bij luchtstroom (bijv. fietsen)
een zeurend gevoel bij druk op de tand

Voel je pijn die aanhoudt? Dan is het gaatje meestal niet meer beginnend, maar verder gevorderd.

Hoe ontstaat een gaatje?

Cariës ontstaat wanneer bacteriën in tandplak suikers omzetten in zuur. Dat zuur tast het glazuur aan. Risicofactoren zijn:

veel suikermomenten per dag
frisdrank, sapjes of energiedrank
onvoldoende mondhygiëne
droge mond door medicatie of stress
beugels of spalkjes

Door deze factoren te verminderen, verklein je de kans op gaatjes aanzienlijk.

Hoe snel groeit een gaatje?

De snelheid verschilt per persoon. In het glazuur kan cariës maanden of zelfs jaren duren. Zodra het glazuur doorbroken is en de bacteriën het dentine bereiken, groeit het sneller en kan het binnen enkele weken verergeren.

Daarom is vroeg signaleren belangrijk.

Kan een beginnend gaatje herstellen?

Ja, een beginnend gaatje kan herstellen, maar alleen wanneer het glazuur nog niet is doorbroken. In dit vroege stadium is het mogelijk om het proces om te keren. Dat gebeurt onder andere door fluoride, een professionele gebitsreiniging, minder suikermomenten op een dag en een goede reiniging tussen de tanden. Ook een verbeterd poetsritueel helpt om het glazuur te versterken en verdere aantasting te voorkomen. Zodra het glazuur echter eenmaal is beschadigd en er écht een gaatje ontstaat, kan alleen de tandarts het behandelen.